Seachdain na Gàidhlig 2024
Robyn Ireland, Oifigear Gàidhlig aig NàdarAlba.
Tha Seachdain na Gàidhlig oirnn a-nis, le iomairtean coimhearsnachd, pròiseactan ’s tachartasan a’ dol air feadh na dùthcha bho 19 gu 25 Gearran a chomharrachadh a’ chànain.
Tha beairteas de dh’ainmean grinn aig a’ Ghàidhlig air lusan, beathaichean ’s cruthan-tìre na h-Alba, agus tha sàr stòras de sgeulachdan, òrain ’s cleachdaidhean ann an dualchas nan Gàidhlig co-cheangailte ri ar n-àrainneachd nàdarra. Le tuigse ’s spèis airson an eòlais seo, a th’ air tighinn a-nuas bho ghlùin gu glùin bho àm nuair a bhiodh dàimh na b’ fhaisge aig daoine ris an àrainneachd, gabhaidh ar n-eòlas fhèin air nàdar na h-Alba a bheartachadh ’s an dàimh ris a dhaingneachadh.
Aig Gnèithean air an Oir, tha dealas againn dhan a’ Ghàidhlig a chleachdadh ’s adhartachadh. Thuige seo tha sinn air seo a chur an gnìomh le brathan-naidheachd dà-chànanach, agallamhan sa Ghàidhlig leis na meadhanan, tachartasan Gàidhlig ’s dòighean conaltraidh le luchd-labhairt na Gàidhlig. Tha sinn air ar dòigh an gealltanas seo a neartachadh tuilleadh tro Sheachdain na Gàidhlig aig Fèisean nan Eun ann an Ìle. Air 21 – 22 Gearran bidh sinn a’ ruith sreath thachartasan còmhla ri RSPB na h-Alba agus Ionad Chaluim Chille Ìle, a’ comharrachadh dualchas nàdarra Ìle ’s dàimhean ri cultar ’s cànan an àite. Thoir sùil air an làraich-lìn aca airson an tuilleadh fiosrachaidh mun fhèis. Dhan fheadhainn aig nach bi cothrom pàirt a ghabhail sna tachartasan ann an Ìle, bidh sinn a’ sònrachadh na Gàidhlig air na meadhanan sòisealta ’s bloga againn rè na seachdain sònraichte seo.
Mar phàirt de phrògram Gnèithean air an Oir tha 37 prìomh ghnèithean againn – ’s iad uile fo chunnart air cladach ’s eileanan na h-Alba. ’S mathaid gum bi fios agad air ainmean Beurla nan gnèithean seo, ach dè an t-eòlas a th’ agad air an ainmean Gàidhlig? Thoireamaid sùil:
Gille-feadaig air a’ mhachair ann an Uibhist.
Tha ainm Gàidhlig cumanta an eòin seo, gille-feadaig, ag innse dhuinn mun chleachdadh aige airson an fheadag a leantainn. Thathar an dùil gum bi an gille-feadaig ga dhìon le gairm na feadaige. Cluinnear na h-ainmean pollaran ’s tàrmachan-tràghad airson an eòin cuideachd.
Tiodhlac na mara fo bhlàth ann an Ionad de Shuim Shònraichte Shaidheansail Thrisinis.
Bidh tiodhlac na mara a’ fàs air mol agus tha blas a dhuilleagan a’ toirt dha an t-ainm cumanta aige sa chànan eile, ‘oysterplant’.
Riabhag mhonaidh, Tèarmann Nàdair Nàiseanta Fhorbhaidh
’S e riabhag mhonaidh fear de na h-ainmean Gàidhlig air an eun bheag seo agus abair gur e samhla freagarrach a th’ ann. A rèir beul-aithris ma chì thu riabhag mhonaidh a’ ceilearachd air taobh taighe, air craobh no air balla tha e coltach gu bheil sìde fhuar a’ tighinn.
Curracag air a’ mhachair ann an Uibhist.
’S mathaid gum bi fios aig cuid againn gu bheil an t-ainm ‘lapwing’ na chomharra air stoidhle iteil an eòin agus gu bheil an t-ainm eile aige sa Bheurla, ‘peewit’, a’ tighinn bho a chuid gairme. ’S e curracag aon de na h-ainmean Gàidhlig air an fheadaig seo. ’S ann bhon fhacal ‘curraicean’ a thàinig e ’s itean air cùl a cinn coltach ris a’ cheann-aodach a chuireadh boireannaich orra o shean.
Tha sinn an dòchas gu bheil am bloga seo air ur brosnachadh gu tuilleadh ionnsachadh mun chànan. Thoir sùil air an liosta fhada de thachartasan a tha a’ dol air feadh na dùthcha ’s air loidhne rè Seachdain na Gàidhlig!
